Portal - Informator Obywatelski Osób Niewidomych

Urlop wychowawczy bez wsparcia
Sebastian Zaręba - adwokat

Pytanie:
Czy rodzicowi na urlopie wychowawczym sprawującemu opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?

Odpowiedź:
Świadczenie pielęgnacyjne to wsparcie pieniężne, które przysługuje określonym kategoriom osób, które nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną.
Świadczenie może uzyskać:
1) matka albo ojciec,
2) opiekun faktyczny dziecka,
3) osoba będąca rodziną zastępczą spokrewnioną, w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
4) inne osoby, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności,
- którzy nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowejw celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Świadczenie to przysługuje wyłącznie, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia. W przypadku nauki w szkole lub szkole wyższej okres ten jest przedłużony do ukończenia 25. roku życia.
Odnośnie warunku niepodejmowania zatrudnienia - można uzyskać świadczenie również wtedy, gdy jest się zarejestrowanym w powiatowym urzędzie pracy jako osoba poszukująca zatrudnienia lub posiada się status bezrobotnego.
Natomiast w orzecznictwie sądów wskazano, że wsparcie nie przysługuje, jeżeli rodzic jedynie czasowo zaprzestanie wykonywania pracy z powodu udzielenia mu urlopu wychowawczego.
W ostatnim czasie takie orzeczenie wydał Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Olsztynie.
Rozpoznał on skargę matki, której gmina odmówiła przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ przebywała ona na urlopie wychowawczym, przez co zdaniem samorządu nie spełniała ona warunku rezygnacji z zatrudnienia. Gmina wskazała, że zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych zatrudnienie oznacza między innymi wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy. Skoro matka przebywała ona urlopie wychowawczym, ale pozostawała w zatrudnieniu, to zdaniem organu wsparcie jej nie przysługiwało.
Podobne stanowisko wyraziło Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO), do którego odwołała się matka. SKO wskazało, że urlop należy do uprawnień pracowniczych i choć oznacza faktyczne niewykonywanie pracy, to nie może być uznany za rezygnację z zatrudnienia.
Na decyzję Kolegium matka złożyła skargę do sądu. Wskazała w niej swoją wykładnię przepisów. Zdaniem matkicelem ustawy w tym przypadku jest przyznanie wsparcia wszystkim osobom, które same pozbawiają się dochodu – albo poprzez całkowitą rezygnację z zatrudnienia, czyli rozwiązanie umowy o pracę, albo poprzez rezygnację z uzyskiwania zarobku, jak ma to miejsce w przypadku osób przebywających na urlopie wychowawczym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny nie podzielił jednak tej argumentacji i oddalił skargę. Powołał się na definicję zatrudnienia określoną w ustawie o świadczeniach rodzinnych, która wiąże zatrudnienie z istnieniem określonego stosunku prawnego (np. umowa o pracę), a nie z okolicznościami faktycznymi, takimi jak np. osiąganie zarobków lub nie.
WSA powołał się na wcześniejsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (I OSK 572/16 i I OSK 1703/15), który również nie uznawał osoby będącej na urlopie wychowawczym za spełniającą przesłankę rezygnacji z pracy.
WSA zwrócił uwagę, że urlop wychowawczy ma charakter jedynie czasowej przerwy w świadczeniu pracy, w celu umożliwienia zajęcia się dzieckiem. Może z niego skorzystać jedynie osoba ze statusem pracownika. W ocenie sądu matka miała w tym przypadku wybór i skoro nie zrezygnowała całkowicie z zatrudnienia, przechodząc jedynie na urlop wychowawczy, świadczenie pielęgnacyjne nie może być jej przyznane.
Od wskazanego wyroku WSA matka może jeszcze wnieść skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA).


Źródło: Artykuł Gazeta Prawna z dnia 29.01.2020 r., autor Michalina Topolewska

ORZECZNICTWO

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 19 listopada 2019 r., sygn. akt II SA/Ol 740/19. http://www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia

_________________