Tytuł: Czapka rogatywka z orłem Pierwszego pułku ułanów Legionów Polskich
Autor dzieła: Zygmunt Rozwadowski
Rok powstania dzieła: początek 1915 roku
Autor audiodeskrypcji: wolontariuszka Oliwia Kożuch, Szkoły Podstawowej nr 1 im. Marii Konopnickiej w Blachowni.
Opis dzieła:
Wysokie nakrycie głowy wykonane ze skóry i szarego filcu. Czapka u dołu okrągła, na górze wykończona czerwonym, skórzanym denkiem w kształcie rombu. Dół czapki wykonany z brązowej skóry. Z przodu krótki, skórzany daszek. Na nim nałożony gruby zdobiony złotem pas umocowany po przeciwległych końcach daszka. Na froncie czapki, nad jej daszkiem, duża, srebrna plakietka z orłem w koronie. Orzeł przyczepiony jest do materiałowej części czapki, wykonanej z filcu. Materiał jest w kolorze szarym z czerwonymi obszyciami. Szczyt czapki w kształcie rombu z czterema rogami, jednym na froncie, jednym z tyłu i dwoma po bokach. Na lewym boku rombu, biało-czerwony kotylion, który kształtem przypomina kwiat róży.
Informacje dodatkowe:
Artykuł: "Czapka rogatywka z orłem Pierwszego pułku ułanów Legionów Polskich ze zbiorów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku"
Czapka ułańska znajdująca się w zbiorach Muzeum nie była pierwszym wzorem nakrycia głowy noszonym przez legionowych ułanów. Została zaprojektowana dopiero na początku 1915 roku przez wachmistrza Zygmunta Rozwadowskiego (malarza).
Wyglądem wyraźnie nawiązywały do wysokich nakryć głowy noszonych w polskich oddziałach kawalerii w pierwszej połowie XIX wieku. Duże orły umieszczane na czapkach miały korony (w odróżnieniu od zdecydowanej większości orłów noszonych na czapkach piechoty). Zdarzało się, że polscy ułani korony te obcinali, co było wyrazem ich demokratycznych i antymonarchistycznych postaw. Już w czasie I wojny światowej orły te zaczęto nazywać „beliniackimi", od pseudonimu dowódcy kawalerii I Brygady rotmistrza Władysława Prażmowskiego. Czapki tych rozmiarów były mało praktyczne, jednak ułani I Brygady z determinacją używali ich zarówno „w polu" jak i za linią frontu. Chroniono je przy pomocy ceratowych pokrowców przed zniszczeniem. Na zimę ten element umundurowania najczęściej zdawano do magazynów.
Wysokie czapki projektu Zygmunta Rozwadowskiego są dziś najpowszechniej kojarzonym elementem stroju legionowego ułana. W okresie międzywojennym niektórzy weterani legionowi podczas oficjalnych wystąpień zakładali zachowane z lat Wielkiej Wojny mundury i swoje charakterystyczne czapki. Jednym z ostatnich ich wystąpień publicznych był pogrzeb Władysława Beliny-Prażmowskiego w Krakowie w roku 1938. Duże orły do czapek zachowywano jako pamiątki i obecnie są one cennym i poszukiwanym obiektem kolekcjonerskim. Natomiast zachowane w oryginale czapki trafiają się niezmiernie rzadko i stanowią sporą ciekawostkę, nawet w zbiorach muzealnych.
Na koniec warto zauważyć, że powszechnie nazywa się wysokie czapki (rogatywki) ułanów czakiem, ze względu na podobieństwo do tego nakrycia głowy.
(opis opracowany na podstawie: T. Zawistowski, Polskie orły do czapek w latach 1900-1917, Warszawa, 2014)
Czapka – rogatywka z orłem 1 pułku ułanów Legionów Polskich, 1915 - 1916, zbiory Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówki, nr inw. MJP/7122
źródło artykułu:
http://wykaz.muzeumpilsudski.pl/czapka- ... w-polskich